امنیت شبکه چیست + راه‌های مقابله با حملات سایبری

امنیت شبکه (به انگلیسی Network Security) به فناوری‌ها، سیاست‌ها، افراد و فرآیندهایی گفته می‌شود که از زیرساخت‌ها در برابر حملات سایبری، دسترسی‌های غیرمجاز و از دست رفتن داده‌ها محافظت می‌کنند.

چرا امنیت شبکه این‌قدر مهم است؟

پیشرفت برق‌آسای فناوری‌ و دیجیتال شدن همه چیز، باعث کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری شده است. با این حال، همزمان خطر دزدی اطلاعات را بالا برده و تعداد حملات به شبکه‌های مختلف را افزایش داده است.

مجرمان سایبری هر روز با سرعتی نگران‌کننده از آسیب‌پذیری شبکه‌ها بهره‌برداری می‌کنند. بدافزارها، باج‌افزارها، DDoS (حمله برای از کار انداختن سرویس) و… افراد و شرکت‌ها را در معرض تهدیدهای جدی قرار داده‌اند.

بنابراین، اگر قصد دارید از مزایای تکنولوژی بهره‌مند شوید ولی حفظ اطلاعات و کار کردن درست شبکه هم برایتان مهم است، نباید از امنیت شبکه غافل شوید.

اما امنیت شبکه چیست و چگونه تامین می‌شود؟ ​

انواع تهدیدات رایج در شبکه

هدف اصلی از امنیت شبکه، پیشگیری از سرقت یا دستکاری داده‌ها است؛ در غیر این صورت، ممکن است اطلاعات بسیار مهمی فاش یا دستکاری شود که امنیت جانی، روانی یا مالی افراد یا مجموعه‌ها را به خطر اندازد.

روش‌های نفوذ به شبکه بسیار زیاد هستند. در ادامه، بعضی از رایج‌ترین راه‌ها را معرفی می‌کنیم:

1. بدافزارها (Malware)

شامل انواع ویروس‌ها، کرم‌ها، نرم‌افزارهای جاسوسی و تروجان می‌شود و معمولا به دنبال دسترسی غیرمجاز به اطلاعات، سرقت داده‌ها و یا مختل کردن عملکرد شبکه است.

2. فیشینگ (Phishing)

مهاجم با ارسال پیام یا ایمیلی که ظاهرا از یک منبع معتبر فرستاده شده، به دنبال فریب کاربر و دستیابی به اطلاعات حساس به ویژه اطلاعات مالی او است.

3. حملات DDoS

DDoS یا Distributed Denial of Service یک نوع حمله سایبری است که هدف از آن، ایجاد اختلال در شبکه یا سرور است. یکی از نمونه‌های آن، وارد کردن بار اضافه به سرور است تا از کار بیفتد.

4. حمله مرد میانی (A man-in-the-middle یا MitM)

مهاجم به طور مخفیانه بین دو طرفی قرار می‌گیرد که فکر می‌کنند به طور مستقیم با هم در تماس هستند و اطلاعات آن‌ها را می‌دزدد یا حتی اطلاعات را از یک طرف می‌گیرد، دستکاری می‌کند و برای طرف دوم می‌فرستد.

5. نفوذهای داخلی (Insider Threats)

کارمند مجموعه یا هرکسی که به اطلاعات دسترسی دارد، می‌تواند به طور عمدی یا غیرعمدی باعث لو رفتن داده‌ها شود.

سخت‌افزارهای مهم برای امنیت شبکه

سخت‌افزارها نقشی حیاتی در ایمن‌سازی زیرساخت شبکه دارند. به طور ویژه، 3 دستگاه به امنیت شبکه مرتبط هستند:

• سوئیچ‌های اترنت: از طریق فیلتر کردن جریان اطلاعات و کنترل دسترسی در پورت‌ها، امنیت کافی را فراهم می‌کند و به مدیران این امکان را می‌دهد که سیاست‌های خود را روی بخش‌های مختلف شبکه اعمال کنند.
• اکسس پوینت (نقاط دسترسی) بی‌سیم: پروتکل‌های رمزگذاری و مکانیزم‌های احراز هویت را اجرا می‌کند و از داده‌ها در حین انتقال محافظت می‌کند. اکسس پوینت هم‌چنین مانع از اتصال دستگاه‌های غیرمجاز به شبکه می‌شود.
• گیت وی: گیت‌وی‌های LTE و 5G سطح حمله را کاهش می‌دهند.

ابزارهای مقابله با حملات سایبری

1. فایروال

فایروال ترافیک ورودی و خروجی شبکه را بر اساس قوانین امنیتی از پیش تعریف‌شده، فیلتر و کنترل می‌کند. فایروال که می‌تواند نرم‌افزار یا سخت‌افزار باشد، به عنوان یک مانع بین شبکه‌های داخلی معتبر و شبکه‌های خارجی غیرمعتبر عمل می‌کند و با بررسی بسته‌های داده، تصمیم می‌گیرد که آن‌ها را مسدود کند یا اجازه عبور دهد.

به عنوان مثال، یک موسسه مالی ممکن است فایروال خود را به گونه‌ای تنظیم کند که ترافیک ورودی از آدرس‌های غیرمجاز را مسدود کند، بدون این‌که روی ترافیک عادی سایت اثر بگذارد. این اقدام به کاهش خطر بدون قطع عملیات اصلی کمک می‌کند.

فایروال نسل جدید (NGFW) نسخه مدرن‌تری است که فراتر از راه‌حل‌های سنتی رفته و با استفاده از بازرسی عمیق‌تر بسته‌ها، محافظت قوی‌تری ارائه می‌دهد. فایروال‌های NGFW معمولا بسیاری از قابلیت‌های امنیتی ضروری را در یک بسته جامع شامل پیشگیری از نفوذ، آنتی‌ویروس و سندباکس فایل‌ها، فیلتر کردن وب و DNS و موارد دیگر ارائه می‌دهند.

2. سیستم‌های پیشگیری از نفوذ (IPS)

سیستم‌های پیشگیری از نفوذ، تهدیدات شناخته‌شده و حتی مشکوک را قبل از اینکه بتوانند روی شبکه یا دستگاه‌ها تاثیر بگذارند، شناسایی و مسدود می‌کنند. با استفاده از IPS، سازمان‌ها می‌توانند حملات و رفتارهای غیرعادی را به سرعت شناسایی کنند. در این شرایط، سیستم به طور خودکار ترافیک مشکوک را مسدود می‌کند و به مدیر شبکه هشدار می‌دهد تا در این زمینه بررسی بیش‌تری انجام دهد.

IPS می‌تواند سخت‌افزار، نرم‌افزار یا ترکیبی باشد.

در کنار IPS، سیستم IDS هم وجود دارد که فعالیت‌های مشکوک را شناسایی می‌کند و به مدیر شبکه اطلاع می‌دهد، اما برخلاف IPS، به طور خودکار تهدیدها را مسدود نمی‌کند و کار آن تنها گزارش‌دهی است.

3. آنتی‌ویروس و سندباکس

ابزارهای آنتی‌ویروس و سندباکسینگ در شناسایی اینکه آیا یک فایل مخرب است یا خیر، نقش کلیدی دارند. آنتی‌ویروس تهدیدات بدافزار شناخته‌شده را مسدود می‌کند. سندباکس هم یک محیط امن و ایزوله است که می‌توانید فایل‌های مشکوک را در آن باز و بررسی کنید، بدون این‌که به شبکه آسیب برسد.

فرض کنید یک کاربر، فایلی را از ایمیل دانلود کند. آنتی‌ویروس آن را اسکن می‌کند. اگر تهدیدی وجود داشته باشد، نرم‌افزار آن را قرنطینه یا حذف می‌کند. اما در مورد یک فایل ناشناخته، به کمک سندباکس آن را در یک فضای ایزوله بررسی می‌کنند تا معلوم شود که مخرب است یا خیر.

هم آنتی‌ویروس و هم سندباکس، نمونه نرم‌افزاری و سخت‌افزاری دارند، اما معمولا نمونه سخت‌افزاری گران و مناسب مجموعه‌های بزرگ با نیازهای امنیتی بالا است.

4. فیلتر کردن وب و DNS

فیلتر کردن وب و DNS به این صورت است که اگر کاربر بخواهد سایتی را باز کند که غیرقابل اعتماد است، سایت برای او باز نمی‌شود تا جلوی حملات سایبری گرفته شود.

فرض کنید که یکی از کاربران یک ایمیل قلابی دریافت می‌کند و در نتیجه، قصد دارد سایتی را باز کند که منجر به هک سیستم می‌شود. اگر سایت موردنظر در فهرست سیاه شرکت باشد، باز نخواهد شد.

5. مدیریت سطح حمله

برخی از فایروال‌ها اکنون شامل ابزارهای «مدیریت سطح حمله دارایی سایبری» هستند و می‌توانند به طور خودکار دارایی‌های باارزش سازمان را در شبکه شناسایی کنند و برای ارزیابی خطرات بالقوه، مورد بررسی قرار دهند. این ابزارها همچنین می‌توانند زیرساخت‌های امنیتی موجود را بررسی کرده و سپس آن‌ها را به‌روزرسانی کنند تا وضعیت امنیتی سازمان تقویت شود.

6. شبکه خصوصی مجازی دسترسی از راه دور (Remote Access VPNs)

به کاربران امکان می‌دهند که از راه دور و به‌طور ایمن، به شبکه شرکت دسترسی پیدا کنند. این شبکه‌ها یک ارتباط مخصوص و رمزگذاری‌شده ایجاد می‌کنند و به کارکنان این امکان را می‌دهند تا از دستگاه‌های شخصی خود با اطمینان از امنیت داده‌ها، به منابع حیاتی دسترسی پیدا کنند. این راه‌حل به کارکنان دورکار اجازه می‌دهد که با اطمینان از ایمنی داده‌های خود در برابر حملات مخرب، فعالیت کنند.

7. کنترل دسترسی شبکه

دسترسی سخت‌افزارهای مختلف را مدیریت می‌کند تا فقط دستگاه‌های مجاز وارد شبکه شوند. به‌عنوان مثال، ممکن است یک سازمان، دسترسی را طوری تنظیم کند که جلوی ورود بعضی دستگاه‌ها (مثلا موبایل یا تبلت) را بگیرد. این کار باعث می‌شود تا کارمندان از طریق وسایل شخصی ناایمن وارد شبکه نشوند.

فناوری‌های مرتبط با امنیت شبکه

در این بخش با چند تا از فناوری‌های امنیت سایبری آشنا می‌شویم که اگرچه به‌طور مستقیم از شبکه پشتیبانی نمی‌کنند، اما به محافظت از زیرساخت‌ها کمک می‌کنند.

1. شناسایی نقطه پایانی و پاسخ (EDR)

Endpoint یا نقطه پایانی به هر دستگاهی گفته می‌شود که به شبکه وصل است و می‌تواند اطلاعات را بگیرد یا بفرستد. کامپیوترهای متصل به شبکه، نوعی اندپوینت هستند. نرم‌افزار EDR (شناسایی نقطه پایانی و پاسخ) به طور مداوم تمام فعالیت‌های کاربران و نقطه‌های پایانی را برای محافظت از آن‌ها در برابر تهدیدات و شناسایی رفتارهای مشکوک تحت‌نظر دارد. این نرم‌افزار، تهدید را از بین می‌برد و سیستم آسیب‌دیده را از سایر قسمت‌های شبکه جدا می‌کند.

2. امنیت ایمیل

سیستم‌های امنیت ایمیل از کارکنان در برابر تهدیدات سایبری مبتنی بر ایمیل محافظت می‌کند. این سیستم با بررسی ایمیل‌های ورودی، عوامل ریسک بالقوه را شناسایی می‌کند. به‌عنوان مثال، می‌تواند ارتباطاتی را که حاوی بدافزار، لینک‌های مشکوک، محتوای پرسش‌برانگیز و تصاویر غیرمعمول هستند، شناسایی کرده و از رسیدن آن‌ها به صندوق ورودی کاربر جلوگیری کند.

3. پیشگیری از نشت داده‌ها (DLP)

نرم‌افزارهای DLP اطلاعات حساس را در سراسر سیستم‌ شناسایی کرده و جلوی انتقال آن‌ها به خارج از مجموعه را می‌گیرند. هم‌چنین مانع از نابودی ناخواسته اطلاعات حساس می‌شوند. این ابزارها کمک می‌کنند تا هر جا سیاست‌های امنیتی نقض شد، آن را ردیابی و اصلاح کنند.

4. محافظت در برابر DDoS

ابزارهای DDoS protection یک لایه حفاظتی درست می‌کنند تا حملاتی که برای از کار انداختن سرویس و خدمات انجام می‌شود، به سرانجام نرسند.

5. امنیت برنامه‌ها

ابزارهای امنیت برنامه (Application security) به مدیر شبکه این امکان را می‌دهد تا اپ‌ها یا برنامه‌ها را شناسایی کند و به سرعت بتواند دسترسی به آن‌ها را تایید، رد یا محدود کند. این کار استفاده از پهنای باند را بهینه می‌کند، در حالی که خطر بدافزار، انتقال فایل‌های غیرمجاز و سایر تهدیدات را کاهش می‌دهد.

6. کارگزار امنیتی دسترسی به فضای ابری (CASB)

SaaS یا «نرم‌افزار به عنوان سرویس»، نرم‌افزاری است که روی دستگاه شما نصب نمی‌شود، بلکه روی اینترنت کار می‌کند. اپ‌های گوگل مثل گوگل شیت یا گوگل داک، نمونه‌های آن هستند. نرم‌افزارهای CASB امنیت برنامه‌های SaaS، داده‌ها و کاربران آن را تامین می‌کنند.

اقدامات مهم برای بالا بردن امنیت شبکه

برای مقابله با تهدیداتی که درباره‌شان حرف زدیم و استفاده از ابزارهایی که پیش‌تر نام برده شد، به یک برنامه جامع و سیاست مشخص نیاز است. برای تهیه و اجرای این برنامه و مبارزه با تهدیدها، توصیه‌های زیر را جدی بگیرید:

1. تدوین سیاست‌های امنیت شبکه

باید دستورالعمل‌های مشخص برای دسترسی به شبکه، استفاده از دستگاه‌ها، مدیریت رمزهای عبور و واکنش به حوادث امنیتی، همگی مستند و مکتوب شوند. این کار به کارکنان کمک می‌کند تا با انتظارات سازمان در زمینه امنیت آشنا شوند و مسوولیت هر فرد و هر بخش مشخص باشد.

2. ارزیابی و مدیریت ریسک

شناسایی و ارزیابی ریسک‌های مرتبط با شبکه به سازمان امکان می‌دهد تا منابع خود را به درستی و به‌طور موثر اختصاص دهد و اقدامات پیشگیرانه مناسبی را اجرا کند. این فرآیند شامل شناسایی تهدیدات بالقوه، ارزیابی تاثیر آن‌ها و تعیین راهکارهای کاهش ریسک است. مدیریت مستمر ریسک کمک می‌کند تا سازمان با تغییرات و فناوری‌های جدید سازگار شود.

3. تقسیم‌بندی و جداسازی شبکه

تقسیم‌بندی شبکه به بخش‌های کوچک‌تر و جداسازی وظایف مختلف می‌تواند از گسترش تهدیدات در سراسر شبکه جلوگیری کند. به‌عنوان مثال، جداسازی شبکه‌های مهم از شبکه‌های عمومی یا کاربری‌های مختلف می‌تواند به کاهش خطرات کمک کند.

4. استفاده از مکانیزم‌های احراز هویت قوی

اجرای مکانیزم‌های احراز هویت چندعاملی (MFA) می‌تواند از دسترسی‌های غیرمجاز جلوگیری کند. این روش با ترکیب چندین فاکتور احراز هویت مانند رمز عبور، اثر انگشت یا کدهای تایید، امنیت را افزایش می‌دهد. استفاده از MFA به‌ویژه در دسترسی‌های حساس و مدیریتی توصیه می‌شود.

5. به‌روزرسانی منظم سیستم‌ها

به‌روزرسانی منظم سیستم‌عامل‌ها، نرم‌افزارها و دستگاه‌های شبکه می‌تواند از بهره‌برداری مهاجمان جلوگیری کند. سازمان باید فرآیندی برای به‌روزرسانی ایجاد کرده و از اعمال آن در زمان مناسب اطمینان حاصل کند. این اقدام به کاهش نقاط ضعف سیستم کمک می‌کند.

6. آموزش و آگاهی‌بخشی به کارکنان

آموزش مستمر کارکنان در زمینه تهدیدات امنیتی و بهترین روش‌های استفاده از شبکه، می‌تواند به کاهش خطاهای انسانی و افزایش مقاومت سازمان در برابر حملات کمک کند.

7. استفاده از ابزارهای نظارت و تشخیص نفوذ

استفاده از سیستم‌های تشخیص و جلوگیری از نفوذ (IDS/IPS) می‌تواند به شناسایی و متوقف کردن فعالیت‌های مشکوک در شبکه کمک کند. این ابزارها با تحلیل ترافیک شبکه و شناسایی الگوهای غیرعادی، امکان واکنش سریع به تهدیدات را فراهم می‌کنند. پیاده‌سازی این سیستم‌ها به‌ویژه در نقاط حساس شبکه توصیه می‌شود.

8. پشتیبان‌گیری منظم از داده‌ها

ایجاد برنامه‌های منظم پشتیبان‌گیری و اطمینان از صحت آن‌ها می‌تواند در مواجهه با حوادثی مانند حملات باج‌افزاری یا خرابی سیستم‌ها، بازیابی سریع داده‌ها را ممکن سازد. سازمان باید سیاست‌های پشتیبان‌گیری را تدوین کرده و از ذخیره نسخه‌های پشتیبان در مکان‌های امن اطمینان حاصل کند.

9. محدود کردن دسترسی‌ها بر اساس نیاز

اجرای اصل «کمترین دسترسی» به این معناست که هر کاربر یا دستگاه تنها به منابعی دسترسی داشته باشد که برای انجام وظایف خود نیاز دارد. این رویکرد می‌تواند از دسترسی‌های غیرمجاز و گسترش تهدیدات در شبکه جلوگیری کند. بازبینی دوره‌ای دسترسی‌ها و اطمینان از انطباق آن‌ها با نیازهای فعلی کاربران نیز ضروری است.

10. پایش مداوم و تحلیل رخدادها

پایش مداوم ترافیک شبکه و بررسی رخدادهای امنیتی با استفاده از ابزارهای SIEM می‌تواند به شناسایی تهدیدات احتمالی در مراحل اولیه کمک کند. این ابزارها با جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها، الگوهای غیرمعمول را شناسایی کرده و امکان واکنش سریع را فراهم می‌کنند.

11. آمادگی برای پاسخ به حوادث

تدوین یک برنامه پاسخ به حوادث امنیتی، به مجموعه‌ها کمک می‌کند تا در صورت وقوع تهدیدات یا نفوذ، واکنش سریع و موثری داشته باشند. این برنامه باید شامل مراحل شناسایی، تحلیل، واکنش و بازیابی باشد.

12. اهمیت سیاست‌های امنیت فیزیکی

امنیت شبکه تنها به لایه‌های دیجیتال محدود نمی‌شود. حفاظت فیزیکی از مراکز داده، سرورها و تجهیزات شبکه با استفاده از دوربین‌های مداربسته، قفل‌های امنیتی و کنترل دسترسی فیزیکی، می‌تواند بخشی از امنیت کلی شبکه را تامین کند.